دیستروفی ماهیچهای دوشن(به اختصار DMD)، شایعترین و شدیدترین نوع از بیماریهای دیستروفی ماهیچهای از گونه (X پیوند یافته) و ژنتیکی است. از عوارض اصلی این بیماری تحلیل و نابودی ماهیچههایارادی (که در کنترل بدن نقش حیاتی دارند) است که در مواقع شدید نهایتاً منجر به عدم توانایی در راه رفتن ،۹۶٪معلولیت، مشکلات تنفسی و مرگ میشود.
فراوانی دوشن ۱ در ۳۵۰۰ کودک پسر است. این بیماری در اثر تغییرات و نقض در ژن (DMD) واقع در کروموزومX ایجاد میشود. این ژن مسؤل ساخت پروتئیندیستروفین که مادهای ضروری برای حفظ و ثبات ماهیچهها است میباشد و در غشاء سلولی قرار دارد. به طور کلی بانوان دارای کروموزوم X ناقص و حامل این بیماری هستند و میتوانند این بیماری را به نیمی از فرزندان پسر خود منتقل کنند. ناقص بودن یکی از کروموزوم X در بانوان غالباً ارثی است یا ممکن است در اثر جهشهای ژنتیکی باشد. به طور کلی علایم بیماری در ۶ سالگی ظاهر میشود گرچه در دوران نوزادی هم نمایان است. نوزاد در موقع تولد کاملاً سالم به نظر میرسد، ولی هنگامی که شروع به حرکت میکند، حتی زمانی که با چهار دست و پا و یا سینه خیز مینماید حرکت او کندتر از همسالان خود است و زود به زود خسته میشود. هنگامی که به راه میافتد ضعف ماهیچهای به تدریج واضح تر میشود. معمولاً والدین نسبت به نحوه راه رفتن غیرطبیعی یا اشکال در برخاستن فرزندشان از روی زمین، راحت زمینخوردن، اشکال در بالا رفتن از پلهها و عدم توانایی دویدن یا انجام حرکات ورزشی در مقایسه با همسالانشان نگران میشوند. بزرگ شدن غیرطبیعی ماهیچههای ساق پا و ضعف خفیف تا متوسط ماهیچههای ابتدای اندام تحتانی، به صورت راه رفتن اردک وار و عدم توانایی در برخاستن راحت از روی زمین تظاهر میکنند. این کودکان به طور مشخص برای برخاستن از حالت نشسته از دستها و بدنشان کمک میگیرند که به نشانه گاور Gowers' sign معروف است. تحلیل ماهیچهای به صورتی است که در ۸ سالگی کاملاً ضعف ماهیچهها بارز میشود. این تحلیل ماهیچهای ابتدا از پاها و لگن شروع، باعث کاهش حجم و نابودی ماهیچههای این ناحیه میشود و نهایتاً دستها، بازوها و شانه را نیز در بر میگیرد که موجب افتادگی شانه میشود. در ۱۰ سالگی بیمار توانایی راه رفتن را از دست میدهد و به ویلچر نیاز پیدا میکند. از آنجایی که دو سوم از وزن بدن از ماهیچهها تشکیل شده است، با نابودی ماهیچهها وزن بدن به شدت کاهش مییابد و به یک سوم از کل آن میرسد. در بیشتر مواقع پیشرفت بیماری ادامه مییابد و به علت رشد غیرطبیعی استخوانهای ستون فقرات، ستون فقرات به صورت حرف S انحنا پیدا میکند و قفسه سینه اندکی تغییر شکل میدهد که سبب جمع شدگی بدن میشود. پیشرفت بیماری در مواقع شدید نهایتاً با مشکلات تنفسی و مرگ همراه خواهد بود، طول عمر متوسط برای بیماران معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ سال است.
عامل بیماری:
بیماری دیستروفی ماهیچهای دوشن در اثر نقض در کروموزوم X و فقدان پروتئین دیستروفین ایجاد میشود. ژن مسئول ساخت این پروتئین (DMD) است و بر روی کروموزوم X قرار دارد. پروتئین دیستروفین اطراف سلولهای ماهیچهای برای محافظت ساختمان ماهیچه ساخته میشوند و مانع از خروج عناصر داخل سلول ماهیچهای به فضای خارج از سلول میشود. بدون دیستروفین سلول ماهیچهای قابل نفوذ خواهد بود و مواد بافت خارج سلولی وارد سلول ماهیچه شده و باعث تخریب و مرگ ماهیچه خواهد شد و در نهایت بافت چربی جای ماهچه را میگیرد. علت عدم تولید پروتئین دیستروفین در ژن دی ام دی هنوز به طور قطع مشخص نیست ولی این عدم تولید ناشی از مسدود شدن مجاری تولید پروتئین دیسترفین میباشد. پروتئین دیستروفین در بدن افراد طبیعی کمتر از ۰٫۰۰۲٪ میلیگرم از کل پروتئین بافت ماهیچهای است.
نشانهها و عوارض:
مهمترین نشانه بیماری دیستروفی ماهیچهای دوشن اختلال در ماهیچه هاست که موجب مشکل در راه رفتن، ضعف ماهیچههای اندام تحتانی و لگن و برزگ شدن غیرطبیعی ماهیچههای ساق پا میشود. همچنین ضعف ماهیچهای در دستها، بازو و شانه نیز بروز میکند. نشانهها معمولاً تا قبل از ۶ سالگی ظاهر میشود، هرچند در دوران نوزادی هم نمایان است. نهایتاً پیشرفت این بیماری که موجب نابودی ماهیچهها میشود با عدم توانایی راه رفتن، ۹۶٪ معلولیت، انحنا در ستون فقرات و قفسه سینه، مشکلات تنفسی و مرگ خاتمه مییابد. سایر نشانهها و عوارض اصلی دوشن به شرح زیر است:
نشانههای نهفته و موجود در خون:
تست :DNA
ژن دیستروفین مرکب از ۷۹ اگزون است و تجزیه و تحلیل تست DNA معمولاً نوع خاصی از جهش در اگزون یا اگزونهای فرد مبتلا را مشخص میکند. تست DNA در اکثر موارد ابتلای فرد به بیماری را تأیید میکند.
نمونه برداری از ماهیچه:
اگر تست DNA نتواند جهش در اگزونها را پیدا کند، ممکن است از ماهیچه نمونه برداری شود. نمونه کوچکی از ماهیچه استخراج شده (معمولاً با چاقوی کوچک جراحی به جای سوزن سرنگ) وضعیت فقدان کامل پروتئین دیستروفین را نشان میدهد. در طول چند سال گذشته تست DNA در زمینه شناسایی جهشهایی زیادی در ژنها که سبب ایجاد بیماریهای مختلف میشود پیشرفت داشته است و نمونه برداری از ماهیچه غالباً تنها بیماری دوشن را تأیید نمیکند.
گردآورنده 👤:خانم هانیه احدی